नेपालमा पलायन एउटा गम्भीर समस्या हो, जसका विभिन्न कारणहरू छन्। आम नागरिकको बुझाईमा एउटा आर्थिक कारण लागछ तर यसका अरुपनि बहुआयामिक समस्याहरु छन् l नेपालमा पलायन रोक्नका लागि रोजगार, शिक्षा, स्वास्थ्य, र सामाजिक सेवा सुधारको आवश्यक छ। राजनीतिक स्थिरता र सुशासन कायम गर्नुपर्छ। यससँगै, सरकारले दीर्घकालीन आर्थिक विकासका योजना र कार्यक्रमहरू अघि बढाउनुपर्छ जसले गर्दा जनतामा देशमै भविष्यको आशा जगाउन सक्छ।
पलायनका मुख्य कारणहरु :
१. रोजगारको अभाव
– नेपालमा उद्योग र व्यवसायको विकास पर्याप्त रूपमा नभएकोले रोजगारको कमी छ। यसले गर्दा मानिसहरू बिदेशमा अवसर खोज्न बाध्य हुन्छन्।
२. शैक्षिक अवसरहरूको कमी
– उच्च शिक्षाका लागि आवश्यक गुणस्तरीय शैक्षिक संस्थाहरूको अभाव छ। यसले गर्दा विद्यार्थीहरू उच्च शिक्षाको लागि विदेश जान्छन्।
३. आर्थिक अस्थिरता
– नेपालमा आर्थिक स्थिरता नभएको र गरिबीको दर उच्च भएकोले मानिसहरू आर्थिक अवसरहरूको खोजीमा विदेश जान्छन्।
४. राजनीतिक अस्थिरता
– राजनीतिक अस्थिरता र सरकारको अव्यवस्थापनले गर्दा युवा वर्गले देशमा भविष्य नदेखेर विदेश पलायन गर्ने सोच राख्छन्।
५. पर्याप्त सामाजिक सेवा सुविधाको अभाव
– स्वास्थ्य, शिक्षा, र अन्य सामाजिक सेवाहरूको पहुँच र गुणस्तरमा कमी हुँदा जनतालाई विदेशमा सेवा सुविधा पाउने आशामा पलायन गर्न उत्प्रेरित गर्छ।
समाधानका केहि उपायहरु:
१. रोजगार सृजना
– सरकार र निजी क्षेत्रले मिलेर विभिन्न उद्योग, कृषि, पर्यटन, र सेवा क्षेत्रमा रोजगार सृजना गर्नुपर्छ। स्वरोजगार कार्यक्रमहरू र उद्यमशीलता प्रवर्धन गर्नुपर्छ।
२. शिक्षा प्रणालीमा सुधार
– गुणस्तरीय शिक्षा र व्यावसायिक तालिमका कार्यक्रमहरू सुदृढीकरण गर्नुपर्छ। उच्च शिक्षाका लागि आवश्यक संरचना र संसाधनको विकास गर्नुपर्छ।
३. आर्थिक नीति सुधार
– देशमा लगानी वातावरण सुधार गर्नुपर्छ र उद्यमशीलता प्रवर्धन गर्नुपर्ने नीति ल्याउनुपर्छ। साना तथा मझौला उद्योगहरूलाई प्रोत्साहित गर्नुपर्छ।
4. राजनीतिक स्थिरता कायम:
– राजनीतिक स्थिरता र सुशासनको प्रत्याभूति गर्नुपर्छ। जनताको विश्वास जित्न र उनीहरूलाई देशमै भविष्य देखाउन नेतृत्वको जिम्मेवारी हुन्छ।
५. सामाजिक सेवाहरूमा सुधार
– स्वास्थ्य, शिक्षा, खानेपानी, विद्युत्, यातायात जस्ता आधारभूत सेवाहरूको पहुँच र गुणस्तर सुधार्नुपर्छ। यसले जनताको जीवनस्तर उकास्न मद्दत गर्छ।
६. विदेशमा काम गरिरहेका नागरिकहरूको संरक्षण
– वैदेशिक रोजगारमा रहेका नागरिकहरूको अधिकार संरक्षण र उनीहरूको शोषण रोक्न प्रभावकारी कदम चाल्नुपर्छ। फर्किएका कामदारहरूको पुनर्स्थापना र पुनःसमायोजन कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्नुपर्छ।
